Hagnýt ráð

Að velja skó á börnin okkar getur verið snúið og margt að huga að, því þegar börn ganga í slæmum skóm getur það haft áhrif á þroska og mótun fótanna, og leitt seinna meir til þess að barnið fái fótaóeirðir og vandamál tengd þeim. Mikilvægt er að skoða vel gæði skónna og fylgjast vel með að stærðin passi. Börnin stækka hratt og geta tekið vaxtakippi. Því þarf að fylgjast vel með en gæta þess þó að kaupa ekki of stóra skó.

Rannsóknir hafa sýnt að á mestu mótunar árum barnanna geti góður skóbúnaður skipt gríðarlegu máli varðandi þroska og líðan seinna meir.

Hér eru nokkrir góðir punktar sem gott er að miða við, við val á skóm;

• Gæta þess að skórnir hamli ekki náttúrulegum hreyfngum barnanna
  • Séu sveigjanlegir
  • Léttir
• Náttúruleg efni sem að anda
• Sólinn skal vera mjúkur og fylgja hreyfingu barnanna.
• Kuldaskór með meira gripi í sólum.
  • Gæta þess að þeir séu ekki of klossaðir og þungir.
• Gæta að stærð, ekki er gott fyrir börnin að vera í of stórum skóm, það hefur mikil áhrif á hreyfigetu þeirra. Þröngir og stífir skór geta einnig haft áhrif á vöxt og þroska fótsins.
• Gott að mæla fótinn áður en skór eru verslaðir frá hæl að lengsta punkti táa, gæta þess að barnið standi í fótinn þegar að hann er mældur.
• Góð regla að athuga stærð á skónum á 2- 4 mánaða fresti.
  • Hafa 7mm rúmt ummál til að hreyfa sig í innan skósins.
  • Gott að miða við að kaupa skó sem eru 1,5cm lengri en mæld skóstærð, til að gefa svigrúm og smá svæði til að stækka í.
• Gott að eiga fleiri en eitt par til skiptanna, ekki æskilegt að vera í blautum skóm.

It’s especially important to make sure we are choosing the right shoes for preschoolers because their feet are still growing and their gait is still developing. Putting them in the wrong shoes can have some regrettable consequences and lead to problems in adulthood.

It’s recommended to check for growth about every 2 months to be safe.

Infants feet under 16 months of age, can grow more than half a foot size in two months. Between 16 and 24 months they grow an average of half a foot size every three months. Toddlers 2 to 3 years old grow half a foot size every four months, and children 3 and older usually between four and six.

Measure the feets.

Make sure both feet are measured. Most children, and adults, will have one foot that is longer or wider, so it’s vital to check both feet (if there’s a big difference between feet, aim to fit the larger size). Don’t buy over-large shoes, as they can lead to injuries.

• Your child should be standing while being measured.
• There should be a child’s thumb width between the end of the shoe and the end of the longest toe.
• The widest part of the foot should correspond with the widest part of the shoe.
• The fastening mechanism should hold the heel firmly in the back of the shoe.
• When your child is wearing the shoes, and their feet are fully extended (watch for toe crunching!), there should be a bit of room between the edge of the shoe toe and the edge of your child’s toes – about a half inch.
• When trying on shoes, have on the same type of socks the child will likely wear with the shoes. This way you’ll get the fit just right.
• If the shoe fits, buy it in that size. When buying toddler shoes, don’t be tempted to go a little larger to try to get a few extra months of wear out of it. Too-big shoes are hard to walk in and could even be unsafe. Shoes that are too big can cause a child to trip and develop foot problems while trying to walk in shoes that are too large.
• While shoes are another necessary expense, bear in mind that buying better quality shoes might actually save you money, as they won’t wear down so easily and need to be replaced during the school year.

Mind the material

• The first criteria, right off the bat, is the shoe material. The child’s age can definitely play a factor in this. Toddlers need shoes to be lightweight and flexible; more comfortable walkers can have shoes with grip. Preschoolers need shoes that are sturdy, but still flexible.
• The shoes should be flexible and fully attached. The sole needs to bend with the foot (so your preschooler’s feet can do their job) and overall, they should be comfortable.
• Look for a pattern or textured sole, as this will provide traction and help prevent your child from easily slipping on slick surfaces.
• Children’s feet perspire heavily, and the upper part of their shoes should be made of breathable materials. Leather, canvas, or newer mesh materials allow the feet to breathe. Also, make sure the insole is made of absorbent material.

Comfort before fashion

• While they may look cute, always avoid heels on children’s shoes. Not only is it difficult for kids to walk in heels, they are particularly bad for proper foot development. When it comes to children’s shoes, stick with flats and even soles.
• Shoes modeled after popular adult shoes (like Converse, Crocs, flip flops or cowboy boots) aren’t really designed with children or child’s play in mind. Avoid backless or slip-on shoes. Laces, Velcro, or other fasteners are best for keeping shoes secure. This way your child can focus on learning or becoming comfortable with walking instead of keeping the shoes on their feet.
• Buying too stiff or supportive of shoes won’t allow the toddler’s feet muscles to do their work. They should still be protective but flexible.

Markmiðið með því að efla handarstyrk barna er byggja upp færni þeirra til að sinna fín- og grófhreyfingum er varðar færni við daglegar athafnir, bæði í leik og starfi.

Til þess að ná góðri færni við að skrifa, klippa, festa festingar á fötum eins og tölur, rennilása, smellur og franska rennilása þurfum við að byggja upp og viðhalda góðum styrk í fingrum og höndum.

Til eru fullt af aðferðum til að byggja upp handastyrk í gegnum leiki og daglegar athafnir, hér á eftir koma fram nokkrar hugmyndir.

Athafnir sem fela í sér að bera þyngd, ýta, draga og kreista henta vel til þess að efla handarstyrk.

Æfingar þar sem notast er við eigin þyngd:

• Að skríða – þrautabrautir, hindranir og leikir, t.d. leika hvernig dýr ganga.
• Apaspörk – Fá barnið til að halla sér fram, setja hendur á gólfið og sparka síðan fótum upp í loft einsog api.
• Hjólböruganga – Barnið setur hendur í gólf og annað barn/fullorðinn heldur fótunum uppi. Æfir sig að ganga þannig áfram á höndunum.
• Yoga æfingar fyrir börn – t.d. handstaða, „downward dog, borð staða (næstum einsog brú).
• Leika á öllum fjórum – spila, lita eða leika með leikföng á meðan verið er á fjórum fótum.
• Magatími – Fyrir ungabörn, fá þau til að liggja á maganum og leika.

Taka í sundur og setja saman, ýta og toga:

• Lego kubbar – Frábær leið til að æfa grip styrk. Byrja á duplo með yngri börnin og þróa upp í minna lego með þeim eldri, eða með aukinni færni og styrk.
• Franskur rennilás – góð leið til að styrkja hendur. Aðlaga bækur með því að setja franskan inní með því að sameina myndir og áferð. Leikir sem fela í sér að tengja saman liti, form, stafi eða tákn saman. Vera með platta eða töflu á vegg sem er með efni sem hægt er að festa hluti á með frönskum. Búa til púsl eða kubba til að stafla saman með frönskum (einnig hægt að nýta þá hluti á vegginn).
• Smelluperlur/kubbar – hentar vel til þess að styrkja stóru vöðvana, og minni perlur/kubbar til að þjálfa minni og nákvæmnisvinnu.
• Herra Kartöfluhaus – Góð byrjunaræfing þar sem hlutirnir eru nokkuð stórir
• Teygjur (gúmmí) – möguleiki til að teygja og toga á móti mótspyrnu um leið og þau skapa eitthvað. Hægt að nota gaddabolta, plötu með nöglum. Losa teygjur í bolta eða af stauk. Búa til myndir/stafi á plötuna. Hægt að gera armbönd, keðjur eða annað.
• Pinnar og svamp borð – Góð æfing fyrir þau yngri til að byrja með. Svampurinn veitir meiri mótstöðu og þarfnast meiri krafts til að ýta pinnunum niður, sem er kjörinn til styrkingar.
• Límband/teip – Að toga límbandið af rúllunni eða mismunandi yfirborðum (veggir, borð, og gólf).
• Seguldót – taka í sundur hluti sem festast saman á seglum er góð æfing til að styrkja stóru handavöðvana.
• Kökukefli – æfir grip, að ýta og rúlla. Góð aðferð til að styrkja litlar hendur og fingur. Prófa að rúlla því eftir miðsmunandi yfirborðum, t.d. á leir, bobbleplast, fá þau með í að baka eða í sandinum og moldinni úti.
• Æfingateygjur – að fá að leika sér með að toga þetta fram og til baka, frá rimlum, stólum eða milli tveggja barna. Bíður uppá skemmtun fyrir börnin.
• Sogskálar – Góð þjálfun fyrir handarstyrk að toga þá í sundur. Gefur frá sér skemmtilegt hljóð sem er hægt að hlægja af.
• Klifra – Að fá tækifæri til þess að klifra uppá allskyns hluti er frábær leið til þess að byggja upp handarstyrk. Klifra upp kaðla, stiga, rimla, tré, leikföng úti á lóð, nýta tækifærin úti í náttúrunni.
• Rífa pappír – Tekur einnig á samvinnu milli handa og sjónar. Leyfa börnunum að skemmta sér við að rífa niður pappír og blöð, sem síðan er hægt að föndra með.
• Elda með börnunum – leyfa börnunum að vera með í að gera matinn, að fá að hella, vigta, hræra, skera, klippa og moka upp. Allt frábær tækifæri til að efla handarstyrk.

Afþreying sem felur í sér að kreista:

• Að leika með leir – kreista, klípa, rúlla, toga og hnoða, allt gott til að virkja vöðvana í höndunum.
• Svampar – fá börnin með í að sinna heimilisverkum, kreista vatn úr svampi/tusku og nota til að þrífa með. (hreint hús og sterkar hendur ;))
• Spreyja úr brúsa, vatnsbyssum – Vatn veldur alltaf gleði í leik og að fá að fara út og sprauta vatni er kjörið tækifæri til að efla handarstyrk. Vökva blóm og gróður eða matjurtir.
• Klemmur- bíður uppá ótal möguleika til að leika með. Allskonar útgáfur af klemmum, bæði þvottklemmur og blaða. Mismunandi stífar og að lögun. Eflir vöðva í fingrum og höndum og samvinnu. Hægt að æfa ýmislegt með þær í gegnum leiki.
• Klippa – er góð æfing fyrir hendurnar, prófa að klippa með mismunandi mótstöðu eins og þykkari pappír, leir, plast og borða.
• Límbrúsar/málningabúsar – gera mynd með því að kreista málningu/lím beint úr brúsa. Hægt að gera bæði fríhendis eða eftir fyrirmynd.
• Krumpa saman pappír – hægt að tengja við skrifæfingar. Fá barnið til að skrifa/teikna á blað og krumpa það svo saman og henda í ruslið ( nota hana sem körfu og taka inn samhæfingu)
• Baðleikföng – Leyfa þeim að leika í vatni með leikföngum sem hægt er að kreista og sprauta þannig vatni.
• Mjólka belju – Hægt er að líkja eftir því að mjólka belju með hanska sem er fylltur af vatni og mjólka hann.
• Bubble plast – Börn elska að fá að sprengja loftbólurnar, hlusta á þær springa og finna fyrir þeim á milli fingranna. Hægt að fá í mismunandi stærðum. Litlu „bólurnar“ henta vel til að styrkja fingurnar og með stóru „bólunum“ til að styrkja alla hendina.
• Tangir – Nota þær til að taka upp smáhluti, mjúka bolta ,perlur og annað og setja yfir í annað ílát. Hægt að nota stærri tangir til að taka upp kubba og stafla í turn.

Hvað gerir svefninn fyrir okkur?

Góður svefn er manninum nauðsynlegur. Í svefni vinnum við úr áreitum, frumur endurnýja sig og mótstöðuaflið styrkist. Þegar börn sofa framleiðir líkaminn einnig vaxtarhormón og  eins og hjá öllum styrkist einnig mótstöðukerfi þeirra. Þá er m.a. verið að tala um mótstöðu gegn eyðileggjandi streitu. Langvarandi streita kallar fram of mikið magn af kortisól (streituhormón) sem hefur slæm áhrif á heilann og námsgetuna. Ef börn fá ekki nægan svefn geta þau verið óróleg, uppstökk og átt erfitt með að einbeita sér en í stórum hópi barna er mikilvægt að hafa úthald og geta einbeitt sér. Í leikskóla er mikið áreiti og því mikilvægt að þau hvíli sig um miðjan dag.

Svefnþörf.

Samkvæmt upplýsingum á Heilsuveru þurfa 1-2 ára börn u.þ.b. 11-14 tíma svefn á sólarhring og 3-5 ára börn 10-13 tíma svefn. Ef börn hafa ekki uppfyllt svefnþörfina á nóttunni þurfa þau að vinna hann upp í hvíldartíma á daginn.

Ef ung börn sofa ekki eða sofa of stutt í hvíldinni í leikskólanum er hætta á að þau verði orðin það þreytt seinnipartinn að þau lognist út af. Með þessu getur skapast vítahringur. Börnin eru þá ekki orðin nógu þreytt til að sofna á kvöldin, sofna þá seint og þurfa að vinna upp nætursvefninn í hvíldinni í leikskólanum. Ef þau sofa illa þar eða eru vakin heldur þessi hringur áfram. Þá verða þau þreytt og pirruð í gegnum daginn og sofna svo aftur seinni partinn.

Að sofna á kvöldin.

Kvöldrútína er allaf góð til að ýta undir góða næturhvíld. Eftir kvöldmat er gott að fara fljótlega að bursta tennur og gera kvöldverkin. Gæðatími með foreldri við að skoða/ lesa bók er gulls ígildi til að fylla á tilfinningatankinn og eins til að gefa líkamanum færi á að komast í hvíldarhaminn. Sumum börnum finnst gott að sofna með rólega tónlist sem stillt er á lága stillingu. Best er að háttatíminn sé alltaf á sama tíma alla daga vikunnar. Svo má líka minnast á að skjátími rétt fyrir svefn er ekki heppilegur því það getur seinkað því að barnið verði syfjað.

Hvar get ég fengið aðstoð eða ráðgjöf varðandi svefn barnsins míns?

Hægt er að leita til heilsugæslu og þá í framhaldi til svefnráðgjafa. Einnig er mikilvægt að vera í góðu samstarfi við starfsfólk leikskólans til að finna út hvaða svefnrútína hentar best og stuðla þannig að betri vellíðan og góðri heilsu barnsins.

Heimildir eru teknar frá heimasíðu landlæknis, nettímaritinu Laupur sem Kristín Dýrfjörð gefur út og á heimasíðu heilsugæslunnar.

Tengslamyndun hefst strax við fæðingu. Þegar foreldrar gefa barninu sínu pela eða móðir brjóst er augnsambandið mjög mikilvægt fyrir þroska heilans og tilfinningaþroska barnsins. Einnig á að byrja strax að tala við barnið þó það sé ekki farið að tala því rödd foreldris hefur róandi áhrif á barnið og smátt og smátt fer barnið að geta myndað orð.

Foreldrar efla málþroska barna sinna fyrst og fremst með því að tala við þau. Um leið og barnið fer að veita hlutum í kringum sig athygli á að byrja að setja orð á hluti. Það er líka mikilvægt að byrja að skoða einfaldar bækur og segja nöfnin á hlutunum. Með auknum þroska er hægt að spyrja „hvar er bananinn“ eða „bentu mér á bananann“ og láta þau benda. Eftir því sem barnið vex og þroskast má lesa flóknari bækur. Einnig er skemmtileg viðbót að nota hljóðbækur og hljóðdiska.

Þegar barnið hefur þroska til á foreldri að gera kröfur á að barnið svari spurningum og fari eftir fyrirmælum. Þá er einnig gott að setja orð á athafnir t.d. „núna skaltu fara í úlpuna“ eða „hvar er nú skeiðin?“. Þegar farið er í göngutúra er gott að spjalla um það sem barn og foreldri sjá í umhverfinu.

Tónlist og söngur er frábært tæki til að örva málið. Þeir sem eiga erfitt með að tala geta átt auðveldara með að syngja. Að fara með vísur og þulur er einnig mjög góð æfing í að efla málþroska. Orðaleiki og rímleiki er gaman að fara að nota eftir 4 ára aldurinn eða um leið og þau hafa það góðan málþroska til að geta leikið sér með málið.

Þegar horft er á skjá er mikilvægt að vera með efni sem er á móðurmáli barnsins. Ef barnið á tvö móðurmál er gott að nota efni á báðum tungumálum. Þau börn sem eiga annað móðurmál en íslensku þurfa að fá góðan grunn í sínu tungumáli og heyra svo íslenskuna rétta frá öðrum. Þess vegna er mikilvægt að foreldrar tali móðurmál sitt við börnin sín.

Alls kyns spil hjálpa til við málþroska barna, sérstaklega ef fullorðinn spilar með þeim. Einföld  myndalottó eru góð spil til að byrja með, svo er hægt að fara að nota minnisspil (Memory) og svo spil með flóknari leikreglum. Einnig eru til ýmis spil til að þjálfa mismunandi þætti eins og afstöðuhugtök (undir, yfir osfrv), að þekkja svipbrigði og æfa máltjáningu ( til dæmis að segja sögur eða lýsa persónum).

Það er eðlilegt að sum hljóð eins og „r“ komi seinna. Ef barnið á erfitt með framburð eða að tala skýrt er gott að klappa atkvæði í orðum t.d. ba-na-ni (þrjú klöpp).

Þegar við leiðréttum setningar eða orð hjá börnum endurtökum við setninguna/orðin rétt. Dæmi: Ef barnið segir „ég ráddi hvað var í matinn“, segjum við t.d. „ Já, fékkst þú að ráða hvað var í matinn?“ eða „Já, réðir þú hvað var í matinn?“.

Að lokum viljum við benda á þennan fróðleik um málþroska og málörvun:

https://www.heilsuvera.is/efnisflokkar/throskaferlid/throski-barna/malorvun/

http://lesvefurinn.hi.is/forsendur_lesturs

The importance of parents in stimulating childs language development.

Parents start to connect with the child right after the birth. When parents feed their children from a bottle or when a mother breastfeeds her child, the eye contact is crucial for the development of the brain and emotional development. Parents should start speaking to the child, even though it can not respond, because the voice of the parent has a soothing influence. With time the child is able to make sounds and words.

Parents stimulate their childs language development mainly by talking to them. As soon as the child starts to notice things in their surroundings, parents put a name on them. Its also important to begin to look at simple vocalbury books with the child and name things. With increased development you can ask the child „where is the banana?“ and let them point it out. As the child grows parents start to read more complicated books. Its also good to add sound disks and audio books.

Parents should start to make demands for the child to answear a question and follow instructions as soon as they feel that the child understands the words. Than its also good to put words on actions like „now you take on the coat“ or „where is the spoon? lets take the spoon“. When you go for walks outside you can have a conversation about what you see in the surroundings and in the nature.

Songs and music is a great way to stimulate language. Those who have diffuculties with speaking can find it easier to sing. To practice rhymes and rithm songs is also a good way. To play with the language comes later with better language skills.

When children have screentime its important that they are waching material in their own language. If the child has two languages it should have material in both languages. Children that don‘t have icelandic as their mother language should have a good foundation in their own language and then hear the correct icelandic from others. Thats why its important that parents speek their language to their child.  More information at http://www.modurmal.com/wp-content/uploads/2019/07/modurmal_en.pdf

All kinds of board games help to stimulate childrens language development, expecially when playing with an adult. Simple picture lottos and memory games are good to begin with. You can also find board games that practice different things like vocalbury, listening skills, speach, storytelling and more.

Its natural that some sounds come later like the sound „r“. If the child has difficulties talking clearly its good to clap the syllables like „ba-na-na“ (3 claps).

When we correct sentences or words that children say wrong we just repeat the word or sentence in a correct way.

For further knowledge on childs language development:

https://www.heilsuvera.is/efnisflokkar/throskaferlid/throski-barna/malorvun/

http://lesvefurinn.hi.is/forsendur_lesturs

Hvað getum við gert til að stuðla að andlegri vellíðan og farsæld barna á leikskólaaldri?

1. Gæta að grunnþörfum

• Er barnið að fá næga hvíld?
• Er barnið að fá góða næringu?
• Drekkur barnið nóg?
• Er barnið að fá næga hreyfingu?
• Eru kröfur sem lagðar eru á barnið of litlar eða of miklar miðað við þroska og getu?
• Er festa, rammi og rútína í kringum barnið?
• Er umhverfi barnsins heilsusamlegt?

Til að fræðast um þessa þætti hvetjum við ykkur til að skoða síðuna Heilsuvera.is en það er ýmislegt fróðlegt undir flipanum Börn og uppeldi https://www.heilsuvera.is/markhopar/boern-og-uppeldi/

2. Efla tengsl börn- fullorðnir.
   Heilinn er í mótun á fyrstu árum ævinnar og sú reynsla sem börn verða fyrir hefur áhrif á nám, getu og líðan í framtíðinni. Til að byggja upp sterkan heila þarf endurtekningu, öryggi og ró í hversdagslífinu. Einn mikilvægasti áhrifaþáttur fyrir uppbyggingu heila í mótun eru samskipti við umönnunaraðila sem byggjast á “sendingu og svörun” Ung börn leita ósjálfrátt eftir samskiptum við aðra með babbli, svipbrigðum og látbragði og fullorðnir svara þeim með samskonar hljóðum og látbragði (heilsuvera.is). Þessi tengslamyndun þarf svo að viðhaldast þegar barnið er komið á leikskólaaldur. Mikilvægt er að eiga gæða tíma með hverju barni t.d með því að tala við það, leika við það, lesa/skoða bækur og syngja með því. Ef við veitum börnum óskipta athygli oft yfir daginn mun það hafa góð áhrif á andlega líðan þeirra, styrkja þau og auðvelda þeim nám og þroska.
3. Efla tengsl milli barna og kenna þeim að búa í samfélagi við aðra.
   Á leikskólaaldri eru börn að fara frá þeirri hugsun að skynja heiminn bara út frá sjálfu sér yfir í það að gera sér grein fyrir því að taka þarf tillit til annarra. Þau fara að mynda tengsl við önnur börn og læra hvernig á að hafa samskipti við þau. Félagsfærniþjálfun er því þáttur sem við leggjum mjög mikla áherslu á í leikskólanum. Þau fæðast ekki með fullkomna samskiptafærni, þau þurfa að læra hana.
   Börnin læra að þekkja tilfinningar sínar og æfa sig í að ná stjórn á þeim. Þau þurfa að læra að stjórna skapi sínu, setja sjálfum sér og öðrum mörk í samskiptum, læra jákvæð tjáskipti t.d með því að nota orðin sín eða myndir, að deila með öðrum og að skiptast á. Þau þurfa að læra þolinmæði t.d. að læra að bíða eftir að röðin komi að þeim. Þau læra einnig um réttindi sín, virðingu gagnvart öðrum og hvernig er að búa í fjölbreyttu samfélagi.
   Þetta er mjög mikill lærdómur og getur verið einfaldur fyrir einn meðan það er mjög erfitt fyrir annan. Í leikskólanum notum við margvíslegt efni til að kenna þeim góða félagsfærni eins og t.d. Vináttuverkefni Barnaheilla, Bínu Bálreiðu, Barnasáttmála Sameinuðu Þjóðanna og ART félagsfærniþjálfun (með elstu börnum). Hægt er að kynna sér agastefnu leikskólans og fleira á heimasíðunni hulduheimar.arborg.is

Það að stuðla að farsæld barna er samvinnuverkefni heimilis og skóla. Starfsfólk hefur gert með sér samskiptasáttmála sem einnig á að gilda í öllu skólasamfélaginu. Sáttmálinn byggist á 6 grunngildum; Hugrekki, virðingu, umhyggju, jákvæðni, trausti og umburðarlyndi. Við leitumst eftir að þessi gildi verði leiðarljós okkar í starfinu og ef við öll tileinkum okkur þau getum við unnið saman að því að auka vellíðan barnanna. Það er gaman að segja frá því að 4 af þessum gildum eru einnig gildi í Vináttu. Vináttuverkefnið miðast að forvörnum gegn einelti. Unnið er með ýmis málefni sem koma upp í samskiptum milli barna og eins er þar mikið rætt um tilfinningar.